czwartek, 28 marca, 2024

Historia uruchomienia tramwaju elektrycznego w Lodzi

Znaczące wydarzenie w dziejach przemysłowego miasta Łodzi odbyło się 23 grudnia 1898 roku – na ulicach miasta pojawiły się pierwsze tramwaje elektryczne. Dla łodzian był to prawdziwy cud i na początku nie wszyscy byli zachwyceni ich pojawieniem się na ulicach swojego rodzinnego miasta – niektórzy nawet blokowali przejazd tramwajom. Mimo to uruchomienie tramwaju elektrycznego przyniosło pozytywne skutki: ulice miasta stopniowo opróżniały się z dorożek, na ulicach było mniej pieszych, bo pojawił się tramwaj. Ponadto ożywił się też handel, pisze lodz-future.eu.

Przed pojawieniem się tramwaju jeździły dorożki

Zanim dowiemy się, jak tramwaj elektryczny wyparł dorożki, warto przypomnieć sobie burzliwe wydarzenia początku XIX wieku, które dotknęły Łódź. W 1806 roku Łódź znalazła się w Księstwie Warszawskim. Jednak już w 1815 roku Łódź była już w granicach Królestwa Polskiego – państwa, które znalazło się pod kontrolą Imperium Rosyjskiego.

W 1820 roku Łódź została ogłoszona miastem fabrycznym i właśnie wtedy szybko zaczął się rozwijać przemysł oraz powstały kompleksy produkcyjno-fabryczne, zatrudniające tysiące robotników.

Miasto stopniowo rozrastało się, wchłaniając okoliczne wioski. Na przykład w 1820 roku ludność miasta nie przekraczała 1000 osób, aw latach 90. XIX wieku w Łodzi mieszkało już 300 tys. osób.

Mimo to miasto nie posiadało szerokich przelotowych ulic i obwodnic. Cały ruch osobowy i towarowy skupiał się w centrum miasta – na ulicy Piotrkowskiej. Tysiące dorożek, powozów i bryczek przejechało główną ulicą miasta – niektóre przewoziły pasażerów, inne były załadowane towarami.

Władze miasta i zamożni miejscowi przemysłowcy coraz częściej myśleli o odciążeniu ruchu kołowego głównej ulicy miasta przez uruchomienie tramwaju.

Uruchomienie pierwszych tramwajów elektrycznych w Łodzi

W 1883 roku władze miejskie Łodzi zdecydowały o uruchomieniu tramwaju konnego. Powstał nawet projekt jego budowy i eksploatacji. Jednak później władze Łodzi zrezygnowały z tego pomysłu ze względów higienicznych.

Pojawienie się w mieście tramwaju konnego wymagałoby budowy wielkich stajni dla koni, co znacznie pogorszyłoby warunki sanitarne w mieście. Ostatecznie władze Łodzi doszły do ​​wniosku, że miastu potrzebny jest szybszy i co najważniejsze czystszy transport – tramwaj elektryczny. W 1895 roku Magistrat Łódzki przedstawił władzom carskim nowy projekt: tramwaje miały za dnia przewozić pasażerów, a w nocy towary do fabryk.

Do pojawienia się w mieście tramwaju elektrycznego przyczynili się także miejscowi przemysłowcy, w tym związany z carską Rosją przemysłowiec Juliusz Kunitzer. Juliusz Kunitzer wraz z innymi łódzkimi przemysłowcami, a mianowicie Alfredem Biedermannem, Emilem Geyerem, Zenonem Anstadtem i innymi stworzył Konsorcjum Kolei Elektrycznej Łódzkiej. 13 lutego 1897 roku władze Łodzi zawarły z tym Konsorcjum kontrakt na budowę i eksploatację sieci tramwajowej.

Decyzja o udzieleniu pozwolenia na budowę zapadła na najwyższym szczeblu – w Sankt Petersburgu podpisał ją car Rosji Mikołaj II. Dostawę sprzętu i wszystkich innych elementów powierzono niemieckiemu koncernowi elektrotechnicznemu AEG, który latem 1897 roku rozpoczął budowę.

W piątek 23 grudnia 1898 roku pierwsze łódzkie tramwaje elektryczne wyjechały na swoje trasy. Łódzka sieć tramwajowa charakteryzowała się wąskim torem – 1000 mm. Warto zauważyć, że Łódź wyprzedziła Warszawę o 10 lat – tramwaje elektryczne w stolicy Polski uruchomiono dopiero w 1908 roku.

Początkowo w Łodzi uruchomiono tylko dwie krótkie linie tramwajowe: Plac Kościelny – Górny Rynek i Park Helenów – Piotrkowska, Restauracja Paradyż. Do lutego 1899 roku, zgodnie z koncesją, uruchomiono jeszcze 2 linie.

Łodzianie początkowo obawiali się pojawienia „bezkonnych” tramwajów. Jednak szybko się do nich przyzwyczaili. Policja pilnowała porządku na ulicach i regulowała ruch. Ciekawostką jest, że zdarzały się przypadki, gdy niektórzy dorożkarze w obawie przed konkurencją blokowali i uszkadzali tory tramwajowe.

Eksperyment z uruchomieniem tramwajów elektrycznych przerósł jednak oczekiwania władz miasta i przemysłowców: koszty szybko się zwróciły, akcjonariusze uzyskali z projektu spore zyski, a główna ulica została stopniowo odciążona.

Niestety, mimo podjętych środków ostrożności, w pierwszych latach eksploatacji tramwaju elektrycznego dochodziło do wypadków śmiertelnych.

Podmiejskie linie tramwajowe w Łodzi

Po udanym uruchomieniu tramwaju elektrycznego w Łodzi zdecydowano się rozszerzyć linie tramwajowe na okoliczne małe miejscowości. Władze miasta Łodzi ponownie zawarły umowę z Konsorcjum Kolei Elektrycznej Łódzkiej, na czele którego stanął przemysłowiec Juliusz Kunitzer, znany z bezwzględności wobec robotników.

Budowniczym podmiejskich linii tramwajowych był również niemiecki koncern AEG, a dokładnie jego petersburski oddział. Prace budowlane rozpoczęto wczesną jesienią 1899 roku. Jako pierwszą ukończono 15-kilometrową linię Pabianicką, której otwarcie odbyło się 17 stycznia 1901 roku. Dwa dni później – 19 stycznia 1901 roku – ruszyły pierwsze tramwaje do Zgierza, o długości 9,5 km.

Uruchomiona trzecia linia łączyła Łódź z Aleksandrowem Łódzkim (została zlikwidowana na początku lat 90. XX wieku). Kolejne uruchomione linie prowadziły do ​​Rudy Pabianickiej (1910), Konstantynowa (1911), Tuszyna (16 kwietnia 1916; likwidacja w 1978 roku) i Rzgowa (likwidacja w 1993 roku), Ozorkowa (1922) i Lutomierskiej (1929/1931). Na ostatnich liniach przez jakiś czas nie było trakcji elektrycznej, więc kursowały tramwaje parowe.

W 1908 roku dotychczasowe Konsorcjum zostało przekształcone w spółkę akcyjną pod nazwą Towarzystwo Łódzkich Wąskotorowych Elektrycznych Kolei Dojazdowych (ŁWEKD), które 14 lipca 1908 roku otrzymało nową koncesję na 48 lat. Po tragicznej śmierci Kunitzera dominującym udziałowcem została rodzina Scheiblerów, posiadająca 40% akcji w firmie. Głównym celem towarzystwa, oprócz eksploatacji już istniejących linii tramwajowych do Zgierza i Pabianic, była budowa nowych.

W 1912 roku miasto doczekało się wreszcie połączenia tramwajowego z Dworcem Kaliskim. Choć prowadząca do linii kolejowej ulica Milsza (Kopernika) nie była jeszcze w pełni przystosowana do ruchu pojazdów, tramwaje kursowały nią bez przeszkód.

W czasie I wojny światowej tramwaje elektryczne w Łodzi zostały unieruchomione na pewien czas. Przyczyną tego był brak węgla w elektrowni. Dlatego po mieście kursowały wagony konne.

W latach międzywojennych tramwaje elektryczne znów zaczęły płynnie kursować po mieście, a trochę później nastąpił dalszy postęp w rozwoju komunikacji publicznej.

W czasie okupacji Łodzi przez hitlerowców zmieniono nazwy przedsiębiorstw komunikacyjnych, a wielu żydowskich akcjonariuszy zostali zmuszeni do wyzbycia się swoich akcji. W łódzkich tramwajach naziści umieścili swoją swastykę.

Po II wojnie światowej w Polsce zapanował reżim komunistyczny. Wtedy łódzkie linie tramwajowe, które należały do ​​towarzystwa ŁWEKD zostały znacjonalizowane. 

Do muzeum została przekazana najstarsza łódzka szyna tramwajowa 

Po wyzwoleniu Polski spod okupacji rozpoczęła się modernizacja komunikacji tramwajowej. Na przełomie tysiącleci zakupiono nowe tramwaje i zmodernizowano wagony. W latach 2007-2008 odbył się I etap budowy Łódzkiego Tramwaju Regionalnego. Podczas prac odnaleziono fragment najstarszej łódzkiej szyny tramwajowej, pochodzącej z 1897 roku.

Na szynie tramwajowej widniał napis: „Stahl Industrie Bochum 1897”, co oznaczało, że został odlany w zakładzie metalurgicznym w niemieckim mieście Bochum. Długość eksponatu wynosiła 140 cm, a waga – 55 kg.

Najstarsza szyna tramwajowa została przekazana do Muzeum Komunikacji Miejskiej w Łodzi. Unikalne znalezisko przypomina o tym, jak na ulicach Łodzi pojawiły się pierwsze tramwaje elektryczne.

Latest Posts

.,.,.,.,. Copyright © Partial use of materials is allowed in the presence of a hyperlink to us.